Rabu, 21 Desember 2011

Perang Banjar

Banua Borneo ne sabalum bubuhan bangsa Eropa datangan, sudah ada juwa babarapa nagara kerajaan, nangkaya Kasultanan Sambas, Kasultanan Pontianak, wan Kasultanan Banjar. Nang batiga ne nang paling ulun kanal adalah Karajaan Banjar. Jadi di sia ulun handak mangisahakan sadikit kisah karajaan Banjar nang ulun tahu.


Sultan tu urang paningginya dalam aturan panguasa di Karajaan Banjar. Sidin ne mamarintah dibatasi lawan Dewan Mahkota nang kada lain anggota bangsawan kaluarga parak raja wan bubuhan pajabat pamarintah tingkat nang tinggi. Gawian sidin ne digani’i (dibantui) ulih saikung mangkubumi alias patih nang bagawi sabagai kapala ‘ahuy’ palaksana pamarintahan.

Mangkubumi ne digani’i juwa ulih Mantri Panganan wan Mantri Pangiwa nang gawiannya maurusi parkara militer, Mantri Bumi wan Mantri Sikap nang maurusi masalah duit (parbandaharaan) istana wan pamasukan pajak gasan kas nagara.

Kada buhannya tu haja pang, banyak haja pang lagi pajabat-pajabat nang maurusi sasuai bidangnya, nangkaya Anggamarta nang maurusi masalah bea cukai di palabuhan, Wiramartas nang maurusi pardagangan nagara, ada juwa Pambakal (lurah) nang maurusi masalah daerah. Ha ha ha, tabuat juwa saurang nah. (Pambakal Sambang Lihum). Bubuhannya tu bisa haja diambil matan rakyat nang jaba kaya kita ne asal baisi kamampuan haja.

RINGKASAN PERANG BANJAR

Nah, hanyar kita bepandir masalah Perang Banjar. Mun manurut catatan ulun, kada tahu am bujur kada, Perang Banjar tu berlangsung sejak tahun 1859-1905. Jadi lawas banar perangnya hanyar ampih. Asbab-asbab timbulnya perang naya tagasnya dilatarbalakangi faktor:
Partama, rakyat ne rancak sakit dah, napang bakas macam-macam bayar pajak ini lah, pajak itu lah, wan juwa karna bagawi kada baampihan (kerja rodi).

Nang kadua, wilayah kakuasaan karajaan sasain bahalus imbah banyak bubuhan luar masuk ka Borneo gasan manguasai daerah nintu. Wan juwa banyaknya intevensi Walanda rahat panggantian jabatan di dalam karajaan.

Nang katiga, imbah diangkatnya Pangeran Tamjidillah manjadi raja nang manggantiakan Sultan Adam, Pangeran Hidayat nang manjabat Mangkubumi marasa rancak tasisihakan marga rancak kabijakan sultan ne kada rasuk wan mangkubumi. Lalu ditambahi pulang kaciwa wan kalakuan Walanda nang maasingakan Prabu Anom ka Jawa, karna bardasarkan katantuan bahwa Prabu Anom nang ditangkap Walanda tu gasan diasingakan ka Banjarmasin. Palagi ae Walanda manajak las wan bawani maintervensi sampai ka dalam-dalam karajaan. Ahirnya Pangeran Hidayat lebih bapihak lawan kapantingan rakyat.

JALANNYA PERANG BANJAR

Kisah batampur ne mulai banyala di Banjar rahatan tanggal 28 April 1859 dipimpin ulih Pangeran Antasari. Imbah tu parjuangan naya mulai maluas ka daerah-daerah nang masih di bawah kakuasaan Kerajaan Banjar. Perang naya mamunculakan para pemimpin parjuangan nang kaya Kyai Demang Lehman, Haji Nasrun, Haji Buyasin, Kyai Langlang, Panghulu Rasyid, wan masih banyak nang lainnya.

Demang Lehman wan pasukannya manyarang Walanda sampai kawa marabut benteng di Tabanio. Juwa, Tumanggung Surapati manyanggupi mambantui Walanda manangkap Pangiran Antasari. Ha hay, tapi nintu politik haja, rahatan barunding wan Walanda di atas kapal Onrust, sidin babalik mahantam Walanda sampai tinggalam kapalnya wan sanjata Walanda kawa diambil.

Sasain hari sasain banyala perang ne sampai ka palusuk dairah. Imbahtu juwa, Pangeran Hidayat nang mamihak ka rakyat diturunakan jabatan sabagai mangkubumi ulih Walanda. Inya diminta manyarah, tapi ditolak bamantahan ulih Pangeran Hidayat.

Imbah jabatan sultan wan mangkubumi ne puang, bubuhan Walanda makin banyaman manguasai Borneo. Imbahtu Borneo Salatan (Kalimantan Selatan) dimasukakannya ka dalam wilayah kakuasaan Walanda. Nangini nang maulah sarik rakyat wan Pangeran Hidayat. Pangeran wan rakyat malakukan parlawanan matan dairah nang sabuting ka dairah nang lain hingga maulah pihak Walanda pusang.

Tahun 1861, Kyai Demang Lehman tatangkap wan manyarah sahingga malamahakan parjuangan rakyat. Tapi rahatan Pangeran hidayat tatangkap juwa wan handak dibuang ka Jawa tahun 1962, maulah Kyai Damang Lehman sarik. Sidin bausaha lari sampai tambus kaluar pada tahanan Walanda. Imbahitu sidin ne manyarang Walanda beasa.

Di lain kisah, Pangeran Antasari nang mandangar Pangeran Hidayat handak diasingakan ka Jawa, sidin kaciwa banar, langsung sidin maningkatakan parjuangannya. Bangaran ahli strategi perang, ahirnya sidin kawa mampartahanakan benteng di Tundakan wan Gunung Tungka. Imbah malihat kaharatan sidin ne, rakyat wan pangikut sidin tanggal 14 Maret 1862 meangkat sidin manjadi kapala agama nang bagalar Panembahan Amirudin Kholifatul Mukminin. Galar ne maulah pangaruh nang ganal wan parjuangan sidin. Samangat sidin kada bapajahan nyalanya sampai sidin wafat rahatan tanggal 11 Oktober 1862.

Imbah Pangeran Antasari wafat, kada baarti parjuangan rakyat pajah wan ampihan. Buhannya tatap bajuang, nang dipimpin ulih kakawanan wan putra-putri Pangeran Antasari wan Kyai Damang Lehman.

Dasar juwa Walanda ne, buhannya mamakai politik saung hayam. Cara Walanda mahadapi parjuangan rakyat, buhannya mamakai Pangeran Syarif Hamid sabagai alat gasan mamaraki pajuang-pajuang. Ahirnya usaha naya babuah hasilnya, Walanda kawa manangkap Demang Lehman nang langsung dibawa ka Martapura gasan manjalani hukuman gantung tanggal 17 Februari 1864.

Imbah Kyai Demang Lehman tatangkap pulang, rakyat di dairah tatap haja bagarak malawan Walanda. Maka kaluaran ngaran-ngaran pamimpin rakyat rahatan nintu nangkaya Demang Wangkang wan Tumanggung Surapati, wan juwa anak-anak matan Pangeran Antasari.

Tidak ada komentar:

Posting Komentar